Overgangssoorten

In het voorgaande is geschetst dat alle levensvormen op aarde verre of minder verre verwanten zijn van elkaar. Dat komt doordat ze afstammen van gemeenschappelijke voorouders. Hun afstammingslijnen zijn vaak vele miljoenen jaren oud. In de afstammingslijn van eencellige voorouder en een meercellige soort met gespecialiseerde organen, moeten talloze overgangsvormen hebben geleefd. Tastbare bewijzen van hun bestaan zijn schaars, doordat lichamen vrijwel altijd vergaan. Alleen onder uitzonderlijke omstandigheden wint de verstening het van de vertering. Dan nog moet het fossiel door iemand worden gevonden. De meeste fossielen bevinden zich op onbereikbare plekken en zullen nooit worden gevonden. Van de meeste uitgestorven lichaamsvormen bestaan dan ook geen afbeeldingen.

Toch is er in de loop der jaren van een aanzienlijke hoeveelheid diersoorten fossielen gevonden. Daardoor zijn van een aantal afstammingslijnen overgangssoorten bekend. Bijvoorbeeld van de overgang:

• uitgestorven vis naar moderne, viervoetig landdier (via visvoeters);
• uitgestorven reptiel naar moderne zoogdier (via zoogdierreptielen);
• uitgestorven reptiel naar moderne vogel (via gevederde reptielen);
• uitgestorven, vijftenig hoefdier naar modern paard (via drietenige hoefdieren);
• uitgestorven viervoetig landdier naar moderne walvis (via viervoetige walvissen);
• uitgestorven mensaap naar moderne mens (via aapmensen).

Oorsprong van de vogels

Uit de dinosauriërs (een familie van reptielensoorten die zo'n 230 miljoen jaar geleden is ontstaan) kwamen soorten voort met nieuwe kenmerken. Kenmerken die je tegenwoordig alleen bij vogels ziet, zoals veren. Uit deze vogelachtige dino's ontstonden dino-achtige vogels: dieren die wij meer op vogels vinden lijken dan op dino's. Nog weer later ontstonden 'echte' vogels. Rond 120 mjg bestonden er meerdere vogelsoorten. (Eén ervan heeft - achteraf gezien - een belangrijke plek in de vogelgeschiedenis, al kennen we die niet.) Veel later, nu 65 mjg, stierven vrijwel alle soorten dinosauriërs uit. Waarschijnlijk aan de gevolgen van een meteorietinslag. Slechts enkele soorten overleefden: allemaal vogelsoorten. De 9.500 hedendaagse soorten vogels zijn nakomelingen van die overlevenden. Hun laatste gemeenschappelijke voorouders leefden 120 mjg. Alle andere afstammingslijnen van de dinosauriërs hebben het heden niet gehaald.

In het verwantschapsdiagram zijn uitgestorven soorten afgebeeld waarvan bekend is dat ze vogelkenmerken hebben. De blauwe streep markeert de ouderdom van de gevonden fossielen, dus de periode waarin de soort met zekerheid heeft bestaan. De dieren zijn geordend op overeenkomstige kenmerken. Zeer waarschijnlijk is de familie veel groter en zijn er vele zijtakjes aan de afstammingslijn dino - vogel. Het is dan ook niet zeker dat hier de echte voorouders van vogels zijn afgebeeld. Wel zullen deze nauw aan hen verwant zijn.